Her çocuğun gereksinimi ve hassasiyetlerinin biricik ve kendine özgü olduğu unutulmamalıdır. Bir çocuğa iyi gelen bir öneri diğeri için aynı etkiyi sağlamayabilir. Bu nedenle aileler çocuklarını iyi gözlemlemeli ve tanımalıdır. Takibini sürdüren çocuk ve ergen psikiyatristi ve eğitimini sürdüren özel eğitim uzmanı/öğretmeni ile iş birliğini en üst düzeyde tutmaya özen göstermelidir. Aşağıdaki öneriler genel önerilerdir, özel eğitimin yerini tutamaz.
GELİŞİMİ RİSKLİ OLAN 0-12 AY ARASI BEBEKLER İÇİN
- Bebeğinizle sık bedensel temas halinde olun.
- Sık sık gözlerinin içine bakarak güldüğü şeyleri tekrarlayın. Karşılıklı gülümsemeyi geliştirin.
- Kucağınızdayken neşeli biçimde göz teması kurarak dans edin, şarkı söyleyin, konuşun.
- Hoşuna giden ve gitmeyen şeyleri tespit edin.
- İsmi ile sık sık hitap edin.
- Baktığı kişinin ismini söyleyin.
- Baktığı nesnelerin adını söyleyin.
- Mutlu olduğunda, güldüğünde abartılı ve coşkulu şekilde eşlik ederek sarılın.
- Günlük uyanma, yemek yeme, uyuma zamanı gibi rutinlerini oluşturun.
- Ce-ee gibi oyunlar oynayın.
- İlgi ve duygu paylaşımı amacıyla parmakla işaret etmeyi sık sık kullanın.
- Abartılı yüz, el kol hareketleri ile çevresinde olanları eğlenceli biçimde anlatın.
- Farklı insan ve hayvan sesi, görüntüsü gibi uyaranlar sağlayın.
- İnsan ve hayvanlara bakması, dokunması için teşvik edin.
- Çocuğunuza ince ve kaba motor becerilerinin gelişmesi için yaşına uygun olarak basitten başlayarak komutlar verin ve yaptığında coşkuyla sarılın.
- Çocuğunuzun tablet, televizyon, bilgisayar gibi karşılıklı iletişimin mümkün olmadığı araçlara maruziyetini ortadan kaldırın.
OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLAR İÇİN
- Göz teması kurmayı gerektirecek eğlenceli ve keyifli ortamlar oluşturun. Örneğin sevdiği nesne veya oyuncağı gözünün önünden farklı şekillerde geçirmek gibi.
- Taklite dayalı davranışları aşamalara bölerek, beceriyi öğrendiğinde ödüllendirerek öğrenmesini sağlayın.
- Sosyal gelişmenin önemli parçası çocuğun sembolik, hayali oyun oynamasıdır. Evdeyken boş bir kaptan su içiyormuş gibi, oyuncak bebeği besliyormuş gibi basit oyunlar oynayın. Zaman içinde oyunları evcilik, hırsız-polis gibi zenginleştirebilirsiniz.
- Sallanma, dönme, kendi kendine gülme gibi tekrarlayıcı davranışları uygun bir şekilde sonlandırmaya çalışın.
- Konuşmaya başlamamış çocuklarda kullanabileceği kelimeleri gün içinde sık sık tekrarlayın.
- Kıyafetlerini giyme, çıkarma, bez değiştirme sırasında giyeceklerin ismini öğreterek, onun oyuncak bebeğini giydirerek keyifli öğretici vakit geçirin.
- Yemek zamanını öğretme fırsatı olarak kullanın. Aynı yer, aynı zamanda bütün aile ile birlikte keyif almasını sağlayın.
- Ev işleri yaparken çocuğu da dahil edip taklit, dil, ince ve kabar motor becerilerinin gelişimini sağlayın.
- Yeme, dişlerini fırçalama, tuvalet eğitimi gibi becerileri geliştirme üzerinde çalışın.
- Aşırı duyarlılığı olan duyusal hassasiyetler alanlarında zorlamayın, üstelemeyin.
OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARI İÇİN
- Sosyal beceriler, iletişim alanında ev içinde çalışın.
- Öfke denetimi, başarı hissi, hareketlerini düzenleyebilmeye ve sosyalleşmesine yardımcı olması açısından spora yönlendirin.
- Sanat alanında ilgi ve yeteneğinin olduğu alanı keşfederek, geliştirmesini destekleyin.
- Duygu kavramının anlamı, temel duygularımızın neler olduğunu ve ne işe yaradıklarını birlikte konuşun ve bu alanlarda çocuğunuzla birlikte duygu tanıma egzersizleri yapın.
- Eğer çocuğunuz tablet, televizyon, bilgisayar gibi karşılıklı iletişimin mümkün olmadığı araçlar ile fazla vakit geçiriyorsa kullanımını sınırlayın ve hatta mümkünse kaldırın.
ERGENLİK DÖNEMİ İÇİN
- Bağımsızlaşması gereken alanları tespit ederek bu yönlerde beceri geliştirmesini destekleyin.
- Duygu kavramının anlamı, temel duygularımızın neler olduğunu ve ne işe yaradıklarını birlikte konuşun ve bu alanlarda çocuğunuzla birlikte duygu tanıma egzersizleri yapın.
- Metafor, ironi, ima, gafları anlama becerisini sınayın ve birlikte izlediğiniz filmlerden, okuduğunuz kitaplardan, geçmiş deneyimlerinizden örnekler vererek üzerinde tartışın. Günlük hayatı rahatça sezebilecek şekilde kendisini geliştirebilmesi için bu tarz egzersizleri sık sık tekrarlayın ve çocuğunuzun bolca kitap okumasını sağlayın.
- Eğer çocuğunuz tablet, televizyon, bilgisayar gibi karşılıklı iletişimin mümkün olmadığı araçlar ile fazla vakit geçiriyorsa kullanımını sınırlayın ve hatta mümkünse kaldırın.
- Sanat alanında ilgi ve yeteneğinin olduğu alanı keşfederek, geliştirmesini destekleyin.
- Öfke denetimi, başarı hissi, hareketlerini düzenleyebilmeye ve sosyalleşmesine yardımcı olması açısından spora yönlendirin.